Ти статьяшты коклы швейцар йоктарымы граждан прававлӓштӹ тӹнг соты. Достоинствыжым 2 эдемвлӓн прававлӓштӹДискриминация доно иктӧр правам защитный 3. 4 выполняен, дӓ ашнымашым ӹнянӹмӓшӹм деч арален. 5 личный ӹлӹмӓшӹжӹ прававлӓ дон ирӹкӹштӹм. Петиций прававлӓжӹ дӓ молымат."Кредӓлӹн дӓ эдем лӹмвлӓ уважаться келеш". Правы, естественно, ӹшке правашты ӹлӹмӓш пырташ, вет тӹнӓм веле ма эдем лӹмвлӓ дон кымылангдат защищаяш лиэш, кынам ӹлем семӹнь прававлӓжӹ улы."Закон анзылны цилӓнӓт икань". Тенге тӹдӹм пингӹдемдӹмӹжӹ, дискриминация мӓ нимахань негӹцеш шачшы, раса, кӹверӹм, йӹлмӹжӹм, социальный положенижӹ, ӹлӹмӓш сӹнжӹ, религи, философский ӓль политический анжалтышышты. Тӹлец паснаок, весӹн пӱэргӹ дон ӹдӹрӓмӓш кычылташ праважы уке, сойток иктӓ-махань дискриминация. Юридический тӹштӹ иктӧр ылмы, тенге ӹлӹмӓш доно иктӧр йиш, пӓшӓ вӓрвлӓштӹ дӓ тымдымаш. Тенге гӹнят, дискриминация эдемӹн прававлӓжӹ дӓ принципвлӓ доно иктӧр государствышкы пыртымыкы йонӓт чӹдӹ защитный ситӹдӹмӓшеш мерӓм принимаяш кердеш.
Тӹлец пасна, конституци ӹндекшӹ статьявлӓ ӹштӓш манын,"ай дӓ пасна государственный лачы выполняен, каждыйын праважы улы вел орган обращени."Ирӹк конституцин правам пумы дӓ статьяшты личный ӹлӹмӓшӹжӹ луды.
Тӹдӹ манын, каждыйын праважы улы эдем ӹлен. Казняш шӱден шалга Хоть-махань форман ик ӓль вес пыткывлӓ шӹдӹн пырен ак керд, ӓль, ӓльӹ валтен наказани чондымын обращени. Пасна тетявлӓлӓн ылын дӓ ӹшкӹмӹм арален пуш прававлӓштӹ личный малай эпос. Нӹнӹ пӓшӓм ӹштӓш правашты улы Тидӹ эдем тӹдӹн потенциалжым кычылташ каждыйын праважы доно келшен. Палшык талоныштым эксӹкӹш каждыйын праважы улы. Каждый гражданинӹн прававлӓжӹн конституци прававлӓжӹ дӓ семняш пырышы сӱӓнӹм (Статьявлӓ 14). Пакыла, школлаште 13 статьяшты(1) шижтӓрӓш манын, каждыйын праважы улы дӓ тӹдӹн личный ӹлӹмӓшӹжӹ мары ӹдӹрӓмӓш честь, йиш ӹлӹмӓш, ӹлӹшок дӓ корреспондент почты тайно, тенге телекоммуникация. Персональный гӹц Каждый эдемӹн прававлӓжӹ улы злоупотребление данный шагалеш. Школлаште 13 статьявлӓ(2) дӓ совестьлӓн ирӹк конституцин ӹнянӹмӓшӹм сек гарантируйымыла. Каждый эдем ӹшке айыра кердӹт, тӹдӹм пачаш дӓ ласкон религилӓн ӹнянӓ, индивидуально, тенгеок вес коллективно. Религи халык докы ӓль тӹдӹ пырен ак праважы улы мир доно, тенгеок нӓлмӓштӹ религивлӓн тымдӹмыштӹ. Ӹштӹктӓш ак принимайы ылын иктӹш ушнен кердеш ӓль иктӓ-махань религилӓн, религи ӓль тӹдӹн ваштареш пӓшӓм ирӹк религивлӓн тымдӹмыштӹ. Статьявлӓ Конституци швейцар луаткудыт информация мнеништӹм ирӹкӹн праваштат гарантий ситӓрӹ дӓ. Каждый эдем ӹшке мненижӹм йонгатарак ылеш прававлӓжӹм анжыктышы, вашталташ, мненижӹм информация нӓлаш, анжал дӓ вес информация.
Печать ирӹк, радио, телевидени дӓ средство доно келшен шалгышывлӓн вес коммуникаций статьявлӓ массовый 17 гарантируйымыла.
Гарантируйышашлык дӓ тенге тӹдӹ шӹлтӓш редӓкций цензур цӓрнӓ.
Статьявлӓ ирӹк луаткӓндӓкш йӹлмӹвлӓ гарантируйымыла.
Хоть-махань йӹлмӹм кычылтыт шӹмлен дӓ гражданинӹн прававлӓжӹн улы. Тенге гӹнят, признаем, нӹл сӹнзӓдон йӹлмӹвлӓ национальный йӹлмӹвлӓ-немецкий, французла, итальянла, романшский. Йӓрӓ образовани ылын дӓ гражданинӹн прававлӓжӹн ситӓлык праважы дошкольный (19 Статьявлӓ). Искусствым ӹштӓш ирӹкӹм конституци прававлӓжӹ дӓ тенге ӓль наукын шӹмлӹшӹ наука тымден. Лачок хоть-махань конституцижӹ семӹнь швейцар, демократический, цилӓ гражданинӹн прававлӓжӹн доно ирӹк конституцин прававлӓ дон ирӹкӹштӹм иктешлымаш погыненӹт. Каждый эдемӹнок прававлӓштӹ улы погынымашвлӓм эртӓрӓш, нӹнӹ гӹц кычен ӓль тиштӹ участвуен.
Пыра ӹштӓш тӹдӹн праважы улы ӓль иктӓ-махань ассоциация, тенге нӹнӹн пӓшӓштӹштӹ участвуйымаш.
Конституцижӹ доно коклышы коклышы нӹл вӹц статьям, ситӓ, гражданинӹн ужнем хоть-махань вӓрӹшкӹ кеӓш разрешӓймӹ ирӹкӹм пуа швейцар швейцар ярыкты. Ирӹк нӓлӹт, нӹнӹ хоть-махань жеп маныт резиденций пӹжӓшӹштӹ намалеш. Гутлаште пырен кен ӓль нӹнӹ тенге швейцар йонгата. Эл гӹц иктӓт ак колтен кердеш гражданинжӹ ылынат, тӹдӹн лицӓ дӓ пуэн кердеш элын йолажы согласижӹ доно веле толын. Беженец защиты-цӓрнӓ дӓ нӹнӹ ти данность преследований выступаеныт. Состоянижӹ принудительно якте ик лыктын ак кердеп ылын, ӹшке ӹлӹмӓшӹштӹм сӧрӓ ӓль тӹ годымок ӓль шим жестокость пыткывлӓ кердеш. 26 июньышто статьявлӓ доно келшен, тӹдӹ цилӓ гражданинӹн прававлӓжӹн конституци прававлӓжӹ швейцар вӓрештӹндӓ. Каждый гражданинӹн прававлӓжӹн улы гӹнь, ограниченивлӓм келесымаш экспроприаций тышкалта, кыдывлӓ лин кердеш ӓль вес правительствым ӹштӹмӹ. Каждый гражданинӹн праважы улы дӓ тӹдӹ ирӹкшӹ улы экономический професси ӹшке айырен, ӓль пӓшӓ ӹштӹмӹм хоть-махань предпринимательский ӓли выжала. Тӹдӹ ӹшке ирӹкшӹ улы кӹцкӹм кычылтмы прававлӓжӹ (Статьявлӓ 27). Тӓрзӹ права, организацивлӓшкӹ дӓ формышты дон интереслӓн келшӹшӹ работодатель нӹнӹ ӹшке конституцижӹм шалгышы коклы кӓндӓкш иктешлӹмӓш статьяшкы защиты пачмы. Тенге, хоть-махань рӓд ик ӓль союз обязательный ӹштӹктӓш ак ли кердеш ассоциация пыра. Переговор посредничество доно виктӓрӓ, тӹдӹм регулируяш лиэш конфликтвлӓ средства семӹнь кычылталтеш. Допускаться прававлӓжӹ дӓ локаут забастовка. Пӓшӓм ӹштӓш прававлӓ ти шотышты лин кердӹт. Пакыла, ӓль пӓшӓш толмы иэм сӓндӓлӹкӹм перегӓ дӓ тореш рапорт процедуры согласительный ӓль локаут забастовка.
Категория шӹргӹжӹ государствын цӓрен кердеш тенге гӹнят пӓлдӹртен, курмыш забастовка.
Конституци судын швейцар оперативный гарантий пумы дӓ справедливый. Административный тӧр-правовой слушани-тидӹ каждый гражданинӹн прававлӓжӹн. Хоть-махань эдем палшык юрист йӓрӹмӹм пуат ак керд ӹшке правашты улы арален юридический ӹшке прававлӓм палшык талоныштым.
Эдемӹн органвлӓжӹ веле тӧр судебный процессвлӓ паштек наказани пуэн кердеш ыльы, суд т е, мам стендӹм, законодательствым шагалтат, кыдывлӓ независимый органышкы дӓ айырымы дӓ пӓшӓ доно юрисдикция толеш ыльы.
Законвлӓ доно веле лыктыт адак наказани семӹнь лин кердеш. Правилы семӹнь, лицӓ, искӹм судышкы гражданвлӓн прававлӓштӹ гишӓн суен ылын, тӹдӹн пӓшӓвлӓжӹм вӓр момешкӹ.
Пакылаш судышкы слушани виш ыльы, дӓ тор айыраш.
Конституцижӹ доно план корпус иктӓ кымлы хабеас статьяштыжат сирӓлтеш, тӹ годымок ик иштӹ дӓ формышты уке лин кердеш шӹндӹмӹ гань, лӱдӹн законодательствым. Каждый эдем, тӹдӹм арестуяш гишӓн арестуймы кыча ӓль кыча ӓль проинформировать негӹцшӹ ылыт. Власть, ӹштен кычат, каждый пумы ӓль техень ылеш йолалыме информация лицӓжӹм кыча. Эдемжӹ тӹдӹ техеньӹ шалгаш праважы улы. правы Тӹдӹ ӹшке отношеништӹжӹ гишӓн шайыштшы пӓшӓ ылеш. Судьявлӓжӹм айыра семӹнь содержаним семӹнь каждый эдем куштылгынрак пресечение оролымаш ӹштӹмӹ ылын. Судья вара решӓш, мӓ тӹдӹм освобождаенӓ ли ылмы ӓль питӹрӹмӹ коды. Каждый жепӹн йоген суйымы шот доно лицӓжӹм кыча келеш ылын.
Хоть-махань лицӓн, тӹдӹ гӹц пасна пӓшӓшкӹ кыча, суд ӹлӓш прававлӓштӹ обращени.
Вара решӓш суд, кыце лиэш тӹнге йӹле, ӓнят, тӹдӹ мӓ кыча законат уке ылын. Пӹсӹн каждыйын праважы улы дӓ судышкы тӧр суд йолалыме. Нӹнӹн лӹмвлӓштӹм пӓлӓ, тӹдӹн важвлӓжӹ ваштареш шагалтат дӓ кыце лиэш тӹнге йӹле он йӓтлен. Тӹлец пасна, тӹдӹ правовой снабжаят йӧн ылеш. Судышты эдемӹн прававлӓжӹм пыдыртымы семӹнь каждый тӹдӹ вырсы ваштареш суд лышташлаш вышестоящий.
Тенге гӹнят, пӓшӓнӓ кемӹ годым Федеральный судвлӓн решеним пӹтӓртӹш тӹдӹ каеш.
Каждый гражданин дон власть конституци правам пумы дӓ тидӹ докыла сӓрнӓл петиций нимахань тӹдӹ ваштареш лин кердеш нӓлмӹ.
Тӹнӓм петиций гражданинӹн прававлӓжӹн шотышкы нӓлеш, тенгеок мер нӓлмӹ гӹнь, тидӹ чын да керӓлеш шотлаш лиэш. Цилӓ гражданинӹн прававлӓжӹн политический правам конституци швейцар кымлы нӹл статья. Каждый гражданинӹн политический анжалтышышты шукы йиш ядмаш дон ласкон анжыктен кердеш, дӓ политика проблема. Тӹлец пасна, политический прававлӓн положенивлӓжӹм шотышкы конституци кычалташ шӧрӹшӹ.
Кымлы ӹндекшӹнжӹ токышты политический правам пумы полномочивлӓм федеральный статьявлӓ швейцар регулируйымаш федераций шӧрӹшӹ.
Муниципальный шотыш ядмашвлӓ дӓ кантон, силан ылшы ти толмы йӹде ӹшке территорижӹ кантонын.
Каждый эдем ӹшке семӹньжӹ ӹштендӓ тӹдӹ вӓреш политический правам илжӹ.
Ик эдемӓт нимат ӹштен ак керд кантонын ик политический прававлӓжӹ доно утларак. Цилӓ гражданинок швейцар, кыдывлӓ тӹнгӓлӓлтӹт, кым тӹлзӹм ӹлен доно веле ӹшке воляшт нӓлмӹ права вес кантонын куд-шӹм политический правам шот доно дата кантонын тӹ ӹлен. Каждый эдем дӓ гражданствыжы нӓлмӹ лит швейцар муниципалитет кантонын гражданство. Вес шамакдон, весӹжӹ гражданство, сойток цилӓ гражданинок Швейцар кантонын кычылтмы. Отношеништӹжӹ нимахань прававлӓ гражданство, дискриминация кредит, швейцар весӹ манын. Регулируйымаш ядмашвлӓ доно федераций полномочий улы, - сӹнгевӹ, шачмы дӓ тӧрлӓнӓш тӧрлӹмӓшвлӓ гражданство, эргӹлыкеш дӓ марла кен. Иностранецвлӓ Натурализация (иностранецвлӓ, кыды швейцар претендоватлаш гражданствыжы) кантонын практиковаться. Тидӹ условивлӓ кантонын минимальный вучал ӹштен кердӹт. Пасна тетявлӓлӓн Натурализация гражданство, кыды практиковаться койыш куштылгы. Статьявлӓ Конституци нӹллӹ швейцар, кыдын вуйышкы кок остатка 2 раздел статьяжы лин, стендӹм, гражданинӹн прававлӓжӹн швейцар, ӹлӹмӓш межӓвлӓ. Швейцар тӹдӹ техень гражданинӹн доно кымылангден ссылкывлӓ федераций гӹц тергӓт, нӹнӹ когон Швейцар доно ссылкывлӓ. Цельжӹ техень организациш тӹдӹлӓн тидӹ тенгеок кыце кердӹн кычыкым федераций добиваться уж. Швейцар гражданинӹн прававлӓжӹн дӓ обязанностьвлӓжӹ федераций тенге ӹлӓш права гишӓн законвлӓм лыктыныт, ӹлӹмӓш межӓвлӓ, федеральный уровеньӹш когон политический прававлӓштӹ нӹнӹн улы, нӹнӹ военный служба долгжы намалеш, пӓшӓ, лӓктӹшӓн социальный палшык, лицӓ дӓ безопасностьышты содержанижы.
